เช็ควาล์ว (CHECK VALVE)

เช็ควาล์วทำหน้าที่ป้องกันการไหลกลับ มีโครงการสร้างทีนิยมใช้ดังรูป ซึ่งเป็นเพียง 2 แบบ ในหลายๆ แบบ แบบสวิง (Swing Type) ที่เห็นในรูปนั้นประกอบด้วยลิ้น ซึ่งเปิดได้ข้างเดียว (อีกด้านหนึ่งติดบ่าลิ้น) เมื่อมีของเหลวไหลก็เกิดความดันไปเปิดลิ้น เมื่อของเหลวหยุดไหล ลิ้นจะตกมาปิดโดยอาศัยน้ำหนักของลิ้น และเมื่อมีของเหลวไหลกลับทิศ ก็จะมีความดันปิดลิ้นไว้

แบบลิฟต์เช็ควาล์ว (Lift Type) ก็อาศัยหลักในทำนองเดียวกัน เท่าที่ได้เล่ามาทั้งหมดนี้เป็นเพียงความรู้เล็กๆน้อยเกี่ยวกับการใช้ และคุณลักษณะของวาล์วเท่านั้น ในวงการวิศวกรรมยังมีวาล์วอื่นๆ อีกมากมายที่เรามิได้กล่าวถึง ทางที่ดีเมื่อท่านต้องการจะเลือกใช้วาล์วชนิดหนึ่งๆ เมื่อท่านอาศัยแนวทางจากบทความนี้แล้วท่านควรจะหารายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับคุณสมบัติของวาล์วนั้นๆ จากบริษัทผู้ผลิตอีกทีหนึ่ง เพราะวาล์วที่ผลิตออกมาของแต่ละบริษัทที่มีคุณสมบัติไม่เหมือนกันทีเดียวนัก

ในบรรดาวาล์วทั้งหลายในโรงงานของท่าน คงจะมีแต่เช็ควาล์วเท่านั้นที่ทำงานอย่างอิสระ มันไม่ต้องการความช่วยเหลือจากภายนอก และมันก็ไม่แสดงออกมาภายนอกให้เห็นด้วย ว่ามันได้ทำหน้าที่สมบูรณ์แล้วหรือไม่ ดังนั้น ก่อนที่จะใช้เช็ควาล์วจึงต้องทำความเข้าใจกับมันก่อน เกี่ยวกับความดันที่จะไปปิดวาล์ว อุณหภูมิ และของเหลวที่มันทำหน้าที่เกี่ยวข้องอยู่ เป็นต้น        

สวิงเช็ควาล์ว (SWING TYPE)

สวิงเช็ควาล์วที่ใช้กันแพร่หลายที่สุดเป็นแบบจานแขวนอยู่บนจุดหมุน รูปทรงของตัวเช็ควาล์วมีทั้งแบบป้อมๆ เหมือนโกลบวาล์ว และรูปทรงตัว “Y” เช็ควาล์วขนาดใหญ่ส่วนที่ยื่นออกมาเพื่อยึดฝาบนนั้น อาจจะใช้วิธีเชื่อมกับลำตัวแทนที่จะหล่อเป็นชิ้นเดียว ดังรูป ช่องปิดเปิดโดยทั่วไปจะทำให้ราบ เพื่อไม่ให้กีดขวางการไหล แต่ก็มีแบบทำมุมขึ้นมาก็มี เพื่อให้สะดวกในเวลาซ่อมแซม เช่น ต้องการเจียผิวของช่องปิดเปิดให้เรียบ ใช้เช็ควาล์วขนาดใหญ่ที่มีช่องว่างสะดวกในการซ่อมแซมอยู่แล้ว ก็ไม่จำเป็นต้องทำช่องปิด-เปิดให้อยู่แล้ว แต่สามารถทำให้ช่องปิดเปิดอยู่ในแนวท่อได้เลย      

ลิฟท์เช็ควาล์ว (LIFT TYPE)

ลิ้นปิด-เปิดของลิฟท์เช็ควาล์วไม่ได้เคลื่อนไหวแบบหมุนเหมือนสวิงเช็ควาล์ว ระยะที่เคลื่อนที่อยู่ในแนวตรงและสั้นจึงเหมาะกับการไหลแบบเดินๆ หยุดๆ เนื่องจากการไหลผ่านเช็ควาล์วจะต้องหักมุมอย่างน้อยสองครั้งจึงทำให้ “ความดันลด” สูงกว่าแบบ Swing Check แต่ถ้าออกแบบให้ช่องผ่านดี ก็สามารถลดแรงดันได้มาก

ต่อไปนี้เป็นหัวข้อสำหรับพิจารณาเลือกใช้เช็ควาล์ว ซึ่งบางข้ออาจจะไม่มีความจำเป็นก็ได้

            ชนิดของของไหล  สำหรับน้ำและของเหลวควรใช้สวิง อากาศ ไอน้ำ และก๊าซอื่นๆ ควรใช้ลิฟท์เช็ควาล์ว
            ความดัน ไม่ว่าเป็นเช็ควาล์วแบบใดก็ตามสามารถนำมาใช้ได้ สำคัญแต่เพียงว่าเลือกใช้วัสดุที่สามารถทนต่อความดันได้ และการเลือกฝาปิดด้านบน ที่สามารถทนความดันได้
            อุณหภูมิ  จะต้องเลือกใช้วัสดุที่สามารถทนอุณหภูมิได้ โดยมากวัสดุอ่อนที่ใช้ทำบ่าวาล์ว จะทนความร้อนสูงไม่ได้  ความจำเป็นที่จะต้องปิดให้สนิทมากน้อยเพียงใด  อันนี้ต้องพิจารณาความยากง่ายในการซ่อมบำรุงบ่าวาล์ว ถ้าเป็นงานที่สมบุกสมบันบ่าวาล์วจะเสียเร็วจะต้องเลือกชนิดวาล์ว ที่ถอดออกซ่อมได้สะดวกแต่ถ้าไม่เสียบ่อยก็อาจเลือกแบบอย่างซ่อนอยู่ในท่อเลยก็ได้
                ทิศทางการไหล  ถ้าไหลในแนวนอนหรือแนวดิ่งที่มีทิศทางไหลขึ้น ก็ไม่มีปัญหา เพราะเช็ควาล์วแทบทุกแบบสามารถใช้ได้ แต่ถ้าเป็นแนวดิ่งและไหลลงจะต้องเลือกเช็ควาล์วแบบที่สามารถปิดได้เองโดยไม่ต้องอาศัยแรงโน้มถ่วงของโลก
            อัตราการไหล  เช็ควาล์วจะต้องทำงานได้อย่างสมบูรณ์ในช่วงอัตราการไหลที่กำหนด